Elmalılı’nın Hak Dini Kur’an Dili tefsiri

Ketebe Yayınları

, 1446/2025 yılı Ramazan-ı Şerif’inde
Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır

’ın
Hak Dini Kur’an Dili

adlı Kur’an’ın Türkçe tefsirini de yayınlayarak, özenle sürdürdüğü yayıncılık faaliyetini bir kez daha taçlandırdı.
Hak Dini Kur’an Dili’nin değeriyle ilgili,
Mustafa Bilgin

Hocamız tarafından yapılmış –bize göre– şu en güzel tespiti naklederek hem lafı azaltmış hem okurlarımızı yormaktan kaçınalım:

“Türkiye’de Batı örneğine uygun bir toplum ve devlet düzeni kurmayı hedefleyen, bu hedefe ulaşmak için yerli kültürü ve tarihî kimliği reddeden ve bu değerlerin aslî kaynağı olan İslâm’ı gelişmenin engeli olarak gören Batılılaşma sürecinin en hareketli ve en problemli döneminde yaşamış çok yönlü bir müderrisin, resmî talep üzerine söz konusu süreçte yaşanan gelişmelerin İslâm üzerinde yarattığı tartışmalara, ortaya çıkardığı dinî problem ve ihtiyaçlara Kur’an ve tefsiri açısından bir çözüm ve cevap olmak üzere hazırladığı, tahrip edilen İslâmî değerleri modern bilgilerle hazırlanmış yeni kalıplar içinde yerli yerine oturtma mücadelesi veren bir tefsir olarak dikkate değer bir çalışmadır.” (TDV İslam Ansiklopedisi)

Bilgin’in bu sözlerinde anlaşılacağı üzere Hak Dini Kur’an Dili’nin hikâyesi, Batılılaşma sürecindeki en önemli hikâyelerden biridir. Tefsirin Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı (YEK) ile Ketebe baskılarının
Giriş

bölümünde detaylıca anlatılan bu hikâye,
tefsirin kendi adı

yla da bizzat işaret ettiği üzere, projesinin şekillendiği 1925 ile ilk basımının tamamlandığı 1938 yılları arasındaki
din

ve
dil

merkezli bir
çatışma

nın da hikâyesidir. Zira
Mehmet Akif

’in meal çalışmasının Türkçe ibadet zorlamasına alet edileceğini hissetmesi üzerine onu yapmaktan vaz geçerek tefsir projesinden ayrılmasını takiben, İslam yazısından Latin alfabesine geçilmiş, akabinde Türkçe ezan okuma ve ibadet etme zulmü başlamış, dine yapılan saldırılar da dildeki tahriple ve tecavüzle eşitlenmiştir.
Bunlara rağmen Hak Dini Kur’an Dili’nin
Diyanet

tarafından bürokratik bir kıyıma uğratılmadan yayımlanma ve bugüne ulaştırılması büyük başarı olduğu gibi,
Mehmet Emin Özafşar

’ın genel koordinatörlüğünde, İlmi Araştırmalar Merkezi (İLAM) Kütüphanesi’ndeki –
Mahmud Bedreddin Yazır

’ın rik’a hattıyla istinsah edilmiş– nüshasının 2015 yılındaki tıpkı basımının da yine Diyanet tarafından gerçekleştirilmesi zikredilmesi gereken bir güzelliktir.
Hak Dini Kur’an Dili,
Asım Cüneyd Köksal

ile
Murat Kaya

tarafından, farklı yazma nüshaları dikkate alınarak –tenkitli– hazırlanmış ve yakın zamanda YEK Yayınları arasından çıkmıştır (6 cilt; 2021-2023).

Aynı ikilinin hazırladığı Ketebe basımının Giriş’inde, “Bu Neşrin Özellikleri” ara başlığı altında şu bilgiler verilmiştir:

“Elinizdeki neşir (…) temel olarak YEK neşrinde tesis etmiş olduğumuz metne dayanmakla birlikte, farklı nüshalar arasındaki bütün farklılıkları gösteren bir tenkitli neşir değildir. (Nüshaların) Anlama etki etmeyen (…) farklılıklarının kahir ekseriyetini bu neşre almadık. Ayrıca YEK neşrinde, eserdeki her atfın orijinal metnine dipnotlarda yer vermiştik, bu neşirde ise yalnız künye bilgisi vermekle yetindik. (…)

“Buna mukabil elinizdeki neşrin bazı hususiyetleri vardır. Hak Dini Kuran Dili’ni olabildiğince geniş bir okuyucu kesimiyle buluşturmak için bazı çalışmalar yaptık. Bunları şöyle sıralayabiliriz:

“- Eserde geçen sarf, nahiv, belâgat, mantık, fıkıh, fıkıh usûlü, kelâm, hadis, tefsir, felsefe, doğa bilimleri gibi sahalara ait ilmi terimlere, özel isim ve eser isimlerine, bunların geçtiği sayfa kenarlarında açıklama notları düştük. (…) Gerekli gördüğümüz her yeri notlandırmak suretiyle eserde atıf yapılan veya tartışılan meselelerin bağlamını aydınlatmaya çalıştık. Ayrıca kelime ve ibare açıklamaları yaptık, anlaşılmasında zorluk olabileceğini düşündüğümüz pasajları sade bir dille açıklamaya çalıştık, bir de Elmalılı’nın Tefsir’den önce kaleme almış olduğu yazılarından, bağlamla ilgili iktibaslar yapmak suretiyle farklı zamanlarda yazdıklarını mukayese imkânı sunmak istedik. Metinde aktarılan hadislere ve diğer rivayetlere dair değerlendirmeler yaptık. Böylelikle binlerce derkenar notunun eşlik ettiği bu neşir (…), haşiyeli bir neşir hâline gelmiş oldu.

“Her cildin sonunda, o ciltte geçen ve günümüz açısından kullanım dışı sayılabilecek (terim olmayan) kelimeler için, bunların eserde geçtiği bağlamlardaki anlamlarını esas alan birer lügatçe hazırladık. (…)

“Metni tesis ederken (…) dört nüsha(sın)dan birini esas almak yerine, farklılıklar açısından anlamı ve bağlamı dikkate alarak en uygun yazımı tercih etmeye çalıştık.”

Allah Teala, yayımında emeği geçen herkesi nezdinden bir nûr ile desteklesin.

Related Posts

Elon Musk’a köşeye sıkıştı: Tesla ETF’si ertelendi

Yatırım şirketi Azoria Partners, Tesla TSLA.O CEO’su Elon Musk’ın yeni bir ABD siyasi partisi kurduğunu söylemesinin ardından Azoria Tesla Convexity borsa yatırım fonunun halka arzını erteleyeceğini duyurdu .

Japonya, Çin’i caydırmak için Filipinler’e kullanılmış muhripler ihraç edecek

Yomiuri gazetesinin Pazar günkü haberine göre Japonya, Çin’in deniz yayılmacılığına karşı caydırıcılığını güçlendirmek amacıyla Filipinler’e kullanılmış donanma muhripleri ihraç edecek. İki ABD müttefiki Pekin’e karşı işbirliğini artırıyor.

Trump kesintileri içeren tasarıyı imzaladı

Beyaz Saray’da gerçekleşen 4 Temmuz Bağımsızlık Günü kutlamalarında konuşan Trump, Kongre’den geçen düzenlemeye ilişkin, “Bu tasarı, ülke tarihindeki en büyük yasal düzenlemelerden biri. İmzayla birlikte şimdiye kadarki en büyük zaferimizi …

Bakanlık harekete geçti: 1 TL’ye 200 bin lira ceza

Ticaret Bakanlığı, emlak sektöründe gerçek dışı fiyat bildirimlerine yönelik denetimlerini artırarak önemli bir adım attı. Bakanlık, bazı emlakçıların, satış fiyatı olarak ilanlara “1 TL” yazdığını tespit eden bakanlık bu duruma müdahale etti …

Seyyanen zam bekleyen emekli ve memurlara soğuk duş

TÜİK’in haziran ayı enflasyon verileri sonrası, emekli ve memur maaşlarına yapılacak artışlar belli oldu. Temmuzda, emeklilere %16,67, memurlara ise %15,57 oranında zam yapılacak. Ancak, enflasyonun gerisinde kalan bu artışlar, beklenen refah payını sağlayamayacak gibi görünüyor. Konuyla ilgili SGK uzmanı İsa Karakaş dikkat çeken noktalara değindi.

Trump’ın bütçeye 3,4 trilyon dolarlık ilave yük getirecek yasa tasarısı Meclis’ten geçti

Trump’ın ABD ekonomisine 36,2 trilyon dolarlık borcuna 3,4 trilyon dolar ilave yük getirecek yasa tasarısı kabul edildi. Tasarı, yasalaşması için ABD Başkanı Trump’ın imzasına sunulacak.